maandag 28 mei 2012

Oorzaak en gevolg

Iedere gebeurtenis heeft een oorzaak. Zo dacht mijn vader die verder constateerde dat causaal denken ons is aangeboren. Daar valt wel wat voor te zeggen. Je zou kunnen zeggen zonder causaal denken kun je niets leren. Dat wordt duidelijk als je je bezint op de vraag hoe een baby eigenlijk leert de impulsen die van buiten komen tot coherente beelden samen te voegen of zijn lichaam te beheersen. Als niet het samentrekken van bepaalde spieren zou leiden tot steeds dezelfde gevolgen zou het kind niet leren grijpen, kruipen lopen of wat dan ook. Causaal denken is echt een noodzakelijke voorwaarde om iets te kunnen leren.
Toch zou ik nog wel eens met mijn vader willen discussiƫren over twee dingen:

1. Is een eigenschap een oorzaak, of kan een eigenschap een oorzaak zijn? Dat klinkt wellicht wat vreemd. Maar als we weten dat iemand door een kogel om het leven is gekomen, dan zijn we geneigd om te zeggen dat de door een kogel veroorzaakte wond de doodsoorzaak is. Maar vormen nu de eigenschappen van de kogel een oorzaak?

2. Bestaan er ook gebeurtenissen zonder oorzaak? Vermoedelijk zou mijn vader - als de agnosticus die hij was - zoiets zeggen als: als we niets kunnen vaststellen over een oorzaak, wil dat niet zeggen dat er geen oorzaak is. We kunnen er alleen geen uitspraak over doen. Vermoedelijk komt dat min of meer overeen met: ik weet het niet.

De idee dat alle gebeurtenissen een oorzaak hebben wil ondertussen nog niet zeggen dat het gemakkelijk is om vast te stellen wat die oorzaak dan is. Neem het volgende voorbeeld:

Jansen komt terug van een feestje waar hij net iets te veel heeft gedronken in een auto waarvan de remmen defect bleken te zijn, langs een dode hoek waarvan bekend is dat het uitzicht erg slecht is. Hij rijdt daar Pieterse aan die juist bezig was de straat over te steken om een pakje sigaretten te kopen. Laten we nu eens kijken wat de oorzaak was van dit ongeval. Was het de gedeeltelijk onder invloed zijnde chauffeur? Of was het te wijten aan de kapotte remmen - in welk geval er misschien iets moest worden gezegd tegen de garage waar de auto vorige week was gerepareerd, of kwam het door de dode hoek? Of hebben de kennissen van Pietersen gelijk die zeggen dat als Pieterse niet zo nodig de deur uit was gegaan om sigaretten te kopen, er niets gebeurd zou zijn. En is daarmee de rookverslaving van Pieterse de oorzaak van het ongeluk?

Geen opmerkingen:

Een reactie posten