Esquelbecq

Benna en Georges zijn heelhuids aangekomen in Palm Beach Gardens. Dat bleek uit haar sms-je vandaag en uit het telefoontje dat ze naar hier deed. En ze heeft haar zin: het is warm daar. Hier ondertussen is de wintertijd ingevallen, waardoor ik tenminste de douche 's morgens weer kan zien.
Tegelijkertijd was het weekend. Anthony was thuis en had tot taak te zorgen dat de stallen weer schoon waren. We waren eigenlijk benieuwd hoe hij daar mee om zou gaan. Uiteindelijk kwamen Steve en Ademar, zijn vrienden hier, gezellig meespelen op de laptop van Anthony. Maar in de loop van de ochtend verdween Anthony toch naar de stal en ging aan het werk, terwijl Steve en Ademar rustig bezig bleven in huis. Dat verwonderde ons wel enigszins, maar toen we ernaar vroegen zeiden ze dat Anthony veel competenter was. Aan de andere kant leek Anthony ook niet zo verlegen om hun hulp, ze liepen hem meer in de weg dan dat ze een bijdrage leverden. Wie wel kwam helpen was Mirtylène die met Joan het weekend hier verbleef. Mirtylène was haast niet weg te slaan bij Anthony toen die in de stal bezig was, zelfs niet toen ze er achter kwam dat ook paardemest stinkt.
Anneke en ik hadden min of meer als taak het huishouden zo goed mogelijk draaiende te houden en dat leidde er toe dat Anneke met stofzuiger en bezem aan de gang ging, voor een belangrijk deel om de haren en andere ongerechtigheden van de twee honden en zeven katten onder controle te houden. Het bleek dat minstens één van de jonge katjes de kattenbak te vies vond om op te gaan zitten en er regelmatig iets naast deponeerde. Het was al met een levendig weekend.

De familie Vos

Zoals Jan Venema al opmerkte meester Vos - Oom Chris had een broer die minister was. Maar waarvan ook alweer. Mijn indruk was minister van Arbeid, maar enig Googlewerk maakte duidelijk dat dit niet juist was. Hein Vos was minister van Handel in het eerste naoorlogse kabinet. Maar al bladerend door de verschillende internet pagina's besefte ik dat die familie Vos toch wel een opmerkelijke familie was. Hein Vos was één van de jongste van de 10 kinderen van Hinderikus Vos en Hendrika Christina Eggink. Toen Hein geboren werd was Hinderikus hoofd van de school in Tijnje - 2 km van Terwispel. Hinderikus Vos was, naast zijn onderwijzerschap, voor de SDAP lid van Provinciale Staten in Friesland
Moeder Vos was overigens de eerste vrouw die als onderwijzeres werd aangesteld in Nederland. Oom Chris had ook twee zussen die landelijk bekend werden. Grietje de oudste werd bekend als de dichteres Margot Vos; zij was net als haar jongere zus Marie opgeleid als onderwijzeres. Marie werd op haar 18e onderwijzeres aan de school van haar vader in Tijnje.
Hein Vos ondertussen had met Jan Tinbergen het plan voor de Arbeid opgesteld en toen hij minsiter werd was hij de initiatiefnemer voor de oprichting van het CPB. Hij was als enige minsiter tegen het Indonesiëbelied van het kabinet en hij had een homoseksuele relatie met de schrijver Aar van de Werfhorst (pseudoniem voor Piet Jansen). Zus Marie kwam bij de beide mannen de huishouding doen en later kwam ook moeder Vos daar in huis. Moeder Vos werd 99 jaar oud. Maar ook Margot bereikte een hoge leeftijd. Ze stierf op 94 jarige leeftijd in Winterswijk. Bij deze opvallende carrières viel Oom Chris wellicht wat uit de toon. Hij woonde na zijn vijfde (toen zijn ouders van Emmen naar Tijnje verhuisden) zijn hele leven binnen een straal van vijf kilometer van het ouderlijk huis in Tijnje, tot 1955 in Terwispel daarna in Gorredijk.

Onverwachte ontmoeting

Van de vier nachten die we weg zijn geweest naar het noorden van het land, hebben we er twee doorgebracht in Drachten. Vanuit Drachten zouden we een bezoekje brengen aan het museum in Veenhuizen. We reden via Gorredijk en Terwispel. We naderden Terwispel via de weg die ik me nog kan herinneren vanuit 1944. Al ziet alles er nu iets kleiner uit dan het me toen toescheen. En ook al zijn er hier en daar wat huizen tussen de oude bebouwing in gebouwd. We kwamen via de ophaalbrug over de Opsterlandse Compagnonsvaart, waar vroeger de melkfabriek stond. Nu stond er ook een fabriek, maar dat bleek later een verffabriek te zijn. En vervolgens naderden we de plek waar vroeger de school en het schoolhuis hadden gestaan. Er was nu een smal straatje naar het dorpshuis. We parkeerden de auto en ik liep terug naar de weg om me te kunnen oriënteren. Er was niets meer dat me aan vroeger herinnerde. Terug bij de auto zag ik een paar huizen van ons vandaan een oudere man lopen. We liepen naar hem toe en ik vroeg of hij de omgeving geod kende. Al 74 jaar was het antwoord.
Ik vertelde dat ik in de winter van 1944 op 1945 gewoond had in het huis van meester Vos.
Oh, dat was daar en hij - hij bleek Jan Venema te heten - wees op het dak dat naast zijn huis boven de heg uitstak. Meester Vos was een hele goede onderwijzer maar hij kon geen orde houden. Zijn broer was minister.
Meester Vos jaagde ook veel. Wij woonden daar achter en meester kwam daar vaak om te jagen. Ik herinner me dat hij een keer bij ons kwam met een enkelloops jachtgeweer. Er kwam een vlucht ganzen over en meester schoot, maar hij was geen goede schutter en raakte niets. Even later kwam er weer een vlucht ganzen over en meester richtte en schoot weer. Laat er nu zo'n gans naar beneden komen en vlak bij ons neervallen. Verdomme zei meester Vos, had ik nu maar mijn dubbelloops geweer bij me gehad, dan had ik er twee gehad.
De school is al lang geleden afgebroken. Kort nadat meester Vos met pensioen was gegaan. Ze hebben toen een nieuwe school gebouwd een stukje verderop. De school doet het wel goed, vroeger zaten er zo'n 120 kinderen op en nu 160.
Hoeveel inwoners heeft Terwispel? vroeg Anneke
Ongeveer 1000, dat was toen en dat is nu nog zo. Het schoolhuis is nog lange tijd als dorpshuis gebruikt, maar omstreeks 1992 is het afgebroken en is er hier - hij wees naar het moderne gebouw achter ons - een nieuw dorpshuis gekomen. Op de plaats van school en schoolhuis zijn toen een aantal huizen neergezet.
Hoewel de naam Jan Venema me niets zei, realiseerde ik me dat hij bij mij in de klas moet hebben gezeten in die negen oorlogsmaanden. Maar hij had ook geen herinnering aan mij. Wel waren er in die tijd wel meer evacuees uit de Randstad in de omgeving ondergebracht. Maar dat er zes kinderen bij meester Vos waren geweest wist hij niet.