Toevallig

Het is niet zo vreemd dat op een verjaardag (een deel van) het gesprek gaat over geboortedata. Uiteindelijk: wanneer zou je daar anders over moeten praten? Het blijkt dat onze aandacht steeds weer wordt getrokken door datums die samen vallen of die een bepaald patroon suggereren. Zo vertelde iemand dat ze iemand kende die drie kinderen had gekregen op dezelfde datum maar met een tussenpoos van een of meer jaren. Dat is op zichzelf natuurlijk een fenomeen om even bij stil te staan. De eerste vraag die zich eigenlijk opdringt is of de ouders van die kinderen 'het' maar één keer doen per jaar en dan op een vaste dag? We hebben een haast niet te onderdrukken neiging daarin een patroon te zien.
De uitkomst is het resultaat van een aantal toevalligheden, als men in aanmerking neemt dat maar weinig mensen precies kunnen bepalen wanneer hun zaadcel de goede eicel tegenkomt, dus waneer een bevruchting precies plaats vindt. Een zwangerschap duurt wel gemiddeld 9 maanden, maar het komt niet zoveel voor dat tussen bevruchting en geboorte precies 270 dagen zit.
Toevallig dus?
Zo ontmoetten wij op een gegeven moment iemand die we jarenlang tot onze vrienden rekenden en die geboren bleek te zijn op dezelfde dag van hetzelfde jaar als Anneke. Toevallig?
Toeval zou ik willen omschrijven als het samenvallen van gebeurtenissen, waarvan men aanneemt dat de kans klein is dat ze samenvallen en zonder dat bekend is of het samenvallen bedoeld was.
Toevallige gebeurtenissen vinden zonder ophouden plaats. De meeste ervan worden door ons niet opgemerkt. Niet veel mensen staan er immers bij stil, denk ik, hoe toevallig het is dat ze rijdend op een weg juist die auto's tegenkomen die ze tegenkomen. Anders wordt het als we onderweg een bekende auto tegenkomen. In dat geval zeggen we al gauw: da's ook toevallig.
Ons geloof in toeval wordt danig op de proef gesteld als een bepaalde gebeurtenis zich herhaalt. Als iemand tien keer achtereen munt gooit (maar voor kruis geldt hetzelfde) is men geneigd te zeggen, dat kan geen toeval zijn. Toch is dat precies de situatie die ontstaat als men in een afvalsysteem van tien ronden munt laat bepalen wie wint.
Het is onze neiging tot causaal denken die  probeert in toevallige gebeurtenissen een samenhang te ontdekken. En zo: als we iemand tegenkomen die op dezelfde dag geboren blijkt als wij, zien we een patroon en rijst al gauw de vraag is dat toeval? De kans echter dat we zo iemand tegenkomen is vrijwel* even groot als dat we iemand tegenkomen die geboren is op een datum die 5, 19 of 28 dagen verwijderd is van onze geboortedatum. Alleen valt die samenloop van gebeurtenissen niet op. Was het feit dat iemand 22 dagen eerder geboren werd dan ik nu toeval of niet?

* Vrijwel gelijk want het aantal geboorten verspreid over de maanden is niet constant. Ook de spreiding over de dagen is niet constant. Zo bleek dat er over geheel 2012 in het weekend minder kinderen werden geboren dan door de week.