Morgen

Het Financieel Dagblad geeft me wekelijks een katern onder de titel Morgen. Dit katern houdt me op de hoogte van de ontwikkelingen op technisch gebied, de voorspellingen die daaraan kunnen worden verbonden en de zorgen die redacteuren en anderen met ons willen delen. Vandaag laat Annet Aris ons zien dat in de digitale wereld alleen de beste overleeft - hij wint de gouden medaille. Er is in de digitale wereld geen plaats voor een zilveren of bronzen medaille. De winnaar krijgt alles. Het is een wereld die voor Annet niet vreemd lijkt. In de roeisport die ze zelf beoefende ging het op dezelfde manier. Er werd alleen een gouden medaille uitgereikt. Deze ontwikkeling in de digitale wereld lijkt me een situatie die noodzakelijk tot verdeeldheid moet leiden. Het is de wereld van de beste en de rest.
Het is wellicht daarom niet zo opmerkelijk dat in datzelfde katern Jaap-Henk Hoepman van mening is dat we ons moeten verzetten tegen technologie die ons opdeelt. Hij ziet hoe de technologische ontwikkelingen ons niet dichterbij elkaar brengen (zoals hij kennelijk vroeger heeft gedacht) maar ons integendeel verdelen. Hij pleit er daarom voor dat ontwerpers nadrukkelijk ontwerpen voor een menselijke wereld.
De opvatting vaan Jaap-Henk heeft mijn sympathie. Het zou goed zijn als we naar een maatschappij onderweg waren waarin iedereen meetelt. Ik moet hier even denken aan de voorzitter van de schaakclub, waarvan ik lid was. Een sociaal en betrokken mens. Hetgeen misschien niet zo vreemd was omdat hij tevens directeur was van de Levensschool. In die rol trachtte hij alle leerlingen het gevoel mee te geven dat ze de moeite waard waren, waardoor ze allemaal een belangrijke rol konden vervullen in de maatschappij.
Als voorzitter van de schaakclub probeerde hij dan ook aan aan het eind van het seizoen iedereen het gevoel te geven dat het maar een haar had gescheeld of ze waren net als Timman kampioen van Nederland geworden. Om praktisch redenen beperkte hij zich echter bij het uitreiken van de prijzen tot de leden van de schaakclub zelf. Er was dus een prijs voor de clubkampioen, voor de hoogste scores van ieder team in de externe competitie, de hoogste scores voor ieder team in de interne competitie, maar er waren ook troostprijzen voor degenen die de laagste scores hadden gehaald. Het gevolg was dat aan het eind van het seizoen bijna ieder lid van de vereniging met een prijs naar huis ging.
De voorzitter ging er mijns inziens terecht van uit dat je alleen kunt winnen als er iemand is die verliest. Daarmee is de verliezer even onontbeerlijk als de winnaar. Tot de primitieve kanten van de menselijke samenleving behoort het echter dat we helden vereren. Maar helden ontstaan alleen als er ook anderen zijn. Die anderen zijn daarmee even belangrijk als de helden.
Hoewel dus de idee van Jaap-Henk Hoepman mij zeer aanspreekt (het is niet voor niets dat ik een voorstander ben van open software) ben ik bang dat de ontwikkeling die Annet Aris signaleert een betrouwbaarder kompas zal zijn. De digitale ontwikkeling wordt namelijk niet gestuurd en is ook niet te sturen.
Maar er zou wat gestuurd kunnen worden wellicht als we konden afstappen van de uit de hand gelopen opvattingen over privaat eigendom. De idee van privaat eigendom, is aannemelijk, heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van onze maatschappij, zij het dat ook daaruit al een scheiding is ontstaan tussen have's en havenot's.
Het onverkort doortrekken van dit principe waar het gaat om het recht op een idee is discutabel. Een langdurig patentrecht heeft een remmende invloed op de ontwikkeling.
En de mogelijkheid zoals de door Annet Aris gesignaleerde digitale monopoly positie is ronduit maatschappij ontwrichtend.
De maatschappij zal echter vermoedelijk nog wat verder ontwricht moeten worden voor men er achterkomt, dat marktwerking niet alleen zaligmakend is.
Het is zelfs denkbaar dat we onderscheid gaan maken tussen het gebruik van nieuwe ontwikkelingen - waar het principe van de winnaar krijgt alles wel kan worden toegepast : we noemen dat standaardisatie - en het verdelen van de revenuen waarvoor zou kunnen gelden dat die iedereen ten goede kunnen komen.