Verleden

In Robot aan het stuur - wat naar mijn gevoel overigens een goed boek is - constateert de schrijver Jochanan Eynikel:
'Zeker op technologisch vlak zijn daar lange tijd nauwelijks wezenlijke veranderingen aan toegevoegd.'
Volgens de schrijver zou een modale burger niet veel verschil merken als hij van 1500 n.Chr. plotseling naar de tijd van 1500 v.Chr zou zijn verplaatst.
Categorische uitspraken als deze roepen bij mij altijd wat vraagtekens op. Is dat nu zo?
Het is een bekend verschijnsel dat steeds weer het gevoel wordt gewekt dat onze tijd bijzonder is. Misschien is dat wel zo. Maar tegelijkertijd zit er iets in van wat mijn vader noemde 'onderschatting van het verleden'. En ook zou ik wel eens iemand willen zien die in staat was een innovatieindex te ontwikkelen: een index die aangeeft het aantal innovaties per 1000 bewoners van deze aarde. Daarbij moet worden rekening gehouden met de beschikbare communicatiesnelheid om vernieuwingen te verspreiden en te delen.
Wat gebeurde er eigenlijk in die 3000 jaar die nauwelijks veranderde?
We zouden kunnen beginnen natuurlijk met de overgang van de bronstijd naar de ijzertijd. Om die overgang mogelijk te maken moest de mens technieken ontwikkelen om erts voldoende te verhitten. Een aantal fundamentele doorbraken die de samenleving grondig hebben veranderd.
Laten we ook eens denken aan de uitvinding van papier, waardoor de verspreiding van kennis met sprongen vooruit kon gaan.
Het is een uitvinding die de vergelijking met de uitvinding van de halfgeleider kan doorstaan.
En laten we eens denken aan de ontwikkeling van de watermolen en later de windmolen waardoor de mens energie kon ontwikkelen die onafhankelijk was van zijn eigen lichamelijke mogelijkheden. Zonder deze vormen van energieopwekking zou er geen elektriciteit zijn geweest. Hoeveel innovaties op het gebied van hout en metaalbewerking waren nodig om een werkend waterrad te fabriceren?
Of denkt men nu dat er iemand zomaar is begonnen aan het bouwen van een watermolen?
Wat te denken van de ploeg, het gareel, de stijgbeugel en het halster? Of de scheepsbouw?

Allemaal innovaties die de wereld veranderden. Allemaal innovaties voor 1500 die geleidelijk de beheersing van de voedsel voorziening verbeterden waardoor de wereldbevolking kon toenemen en de bevolking na 1500 kon beginnen met het veroveren van de wereld.

Wat redelijk zeker lijkt is dat de bevolking op aarde na 3000 v.Chr. is toegenomen. Als de innovatieindex (het aantal innovaties per 1000 bewoners per jaar en per regio met meer dan 10 inwoners per km2) nu eens constant zou zijn gebleven, hoeveel innovaties zouden er dan vandaag de dag moeten zijn om gelijke tred te houden met het innovatietempo van het verleden?
Wat in de hedendaagse beschouwingen over de snelheid van verandering naar mijn gevoel te weinig in rekening wordt gebracht is dat de technische ontwikkeling in het verleden niet alleen betrekking heeft op de handigheid in het maken van energie opwekkende apparaten of machines maar op alle leefgebieden van de mens. Dus ook op de chemie die nodig was om bepaalde kleuren van het schilderspalet te maken. Op het maken van de beste soorten linnen en wol. Op het ontstaan van zijde aardewerk en drukwerk, enz.
Wat deze/onze tijd bijzonder maakt is, denk ik, dat we nu de integratie beleven van al deze technische ontwikkelingen. Het is de tijd van technische integratie. We komen er nu pas achter wat we allemaal aan kennis en kunde hebben verzameld doordat al die technieken worden geïntegreerd in de apparatuur die de mens maakt.
Wat het interessante is dat al die verzamelde en geïntegreerde kennis begint te lijken op de mens: we noemen hem Robot.